Tentoonstellingen

Veiling (3)

/ Jack van der Weide / 1 reactie

Internationale (detail)

Afgelopen weekend kwam er weer een werk van Willem van Genk ter veiling.1 En niet zomaar een werk: het betrof een collage die al jaren zoek was. In de aanloop naar de overzichtstentoonstelling Woest in 2019 was aanvankelijk geprobeerd om álle werken van Willem van Genk te tonen, voor zover bekend. Dat streven werd al snel losgelaten, enerzijds omdat niet alle bezitters hun werken in bruikleen wilden geven, anderzijds omdat er te veel werken waren waarvan de precieze verblijfplaats niet (meer) kon worden achterhaald.

Twee van die werken waren de collages Internationale en Glimpses of Asia, die in 1991 door galerie Hamer waren verkocht:

Via Monika Kinley uit Engeland komt het verzoek van een Japanse firma met een prestigieuze collectie outsiderkunst om een tweetal werken te mogen aankopen, die daarna in een expositie getoond zullen worden. Na verder overleg met Monika Kinley wordt besloten tot verkoop over te gaan van de werken Glimpses of Asia (97,5 x 180 cm) en Internationale (98 x 174,5 cm) voor de prijs van fl. 30.000 (ca. 14.000 euro) elk.2

De twee werken werden getoond tijdens de groepstentoonstelling Selection from the Collection bij de galerie van het modehuis Alpha Cubic in Tokio. Voor de tentoonstelling Woest werd tevergeefs geprobeerd om de twee werken weer op te sporen, nadat de eigenaar van Alpha Cubic was overleden.

Internationale | ca. 1967 | gemengde techniek op papier | 98 x 174,5 cm | particuliere collectie (?)

Wat schetst derhalve mijn verbazing toen ik op 17 oktober, ronddwalend op internet, een bericht zag van het Franse Artnet over een veiling in Japan waar Internationale onder de hamer zou komen. Het betrof het Japanse veilinghuis iART uit Tokio, dat in dit geval kennelijk niet wist wat men verkocht: de richtprijs was 100.000 tot 180.000 yen. Dat leek veel, maar de yen is een soort lire en het ging omgerekend om zo’n 560 tot 1000 euro. Internationale was kavel #004 van veiling no. 91, Contemporary Art × Hermès. Het dilemma was of ik dit alles aan de grote klok moest hangen en daarmee potentiële kopers waarschuwen, of dat ik mijn vondst moest stilhouden, met de kleine kans van het verwerven van een absurd goedkope Van Genk. Ik besloot tot het laatste.

Wie het nieuws uiteraard wél te horen kreeg, was verzamelaar X, die onmiddellijk veel belangstelling had.3 Ook stuurde ik een neutraal mailtje aan het veilinghuis, waarop ik een paar dagen later al antwoord kreeg van een medewerker van iART, Yuki Sato: ‘If you have any lots you would like to bid, please let me know. I can send you some additional images. Best Regards, Yuki’. Uiteraard antwoordde ik dat ik met name geïnteresseerd was in kavel #004 en dat ik heel erg graag nadere foto’s wilde ontvangen. Een dag later stuurde Yuki-san me maar liefst drieënzestig foto’s, grotendeels met details van het werk.4

Zoals ik eerder schreef, is Internationale een collage die Japan tot onderwerp heeft en waarbij de verschillende tekeningen opvallend recht in het werk zijn geplaatst. De middelste afbeelding bevat onder meer een atoomwolk met het woord HIROSHIMA en lijkt geïnspireerd door het Japan-boek uit het interview met Bibeb, waarin ‘Japanse kersebloesem, vogels, enz. worden gesteld tegenover mannen met zwaarden die hoofden afhakken, tanks, martelingen en de atoombom.’5 De tekening links van het midden laat de serene kant van Japan zien, met een landschap met pagodes, bomen en een gele zon. Een rode zon is het middelpunt van een clustertje afbeeldingen daaronder, dat eveneens bestaat uit meer verstilde afbeeldingen. Die vormen een contrast met de grote tekening daarnaast van een 1 mei-optocht, met vele borden en spandoeken met Japanse karakters en als onderschrift in cyrillisch schrift ИНТЕРНАЧИОНАЛ.

Internationale (detail)

De foto’s van iART waren aanmerkelijk gedetailleerder dan de foto’s die ik al van het werk bezat. Zo was nu de ondertekening in de rechter benedenhoek goed leesbaar, wat interessante informatie opleverde. Te zien was dat Van Genk de collage 1 Mei optocht in Tokio had genoemd,6 dat hij de datering 1967 had gebruikt en dat hij, zoals zo vaak in deze periode, een samenwerkingsverband met Pieter Brattinga suggereerde. Brattinga had een eigen logo gekregen, BRATT (met daaronder USA) en het werk was het product van BRAGHA studio, met WFAM van GENK als ontwerper.

Tussendoor was ook een soort reclameboodschap aangebracht: Voor Japans speelgoed Pieter Brattinga & Co Prinsengracht Amsterdam. Dit was een verwijzing naar de tentoonstelling Japans speelgoed die Brattinga (woonachtig aan de Prinsengracht in Amsterdam) georganiseerd had als kantinetentoonstelling bij Steendrukkerij De Jong & Co. in Hilversum en die daar te zien was 7 juli tot 31 augustus 1962. Van Genks eigen kantinetentoonstelling in Hilversum dateerde van begin 1964, maar kennelijk was hij ook van eerdere activiteiten van Brattinga op de hoogte.

Japans speelgoed bij Steendrukkerij De Jong & Co.

Ook viel uit de foto’s van iART onder meer op te maken dat er latere toevoegingen waren in rode en gele verf, de signature kleuren van Van Genk vanaf eind jaren zestig. Dit was met name te zien in het woord ИНТЕРНАЧИОНАЛ, maar ook in toevoegingen als USRR, TOKIO ’64, NED. OOST INDIË ONDER DE JAPANSCHE HIEL, THE LONDON ZOO, CHINA PICTORIAL en PEKING REVIEW. Meer in het algemeen bleek het werk in met name de teksten een aantal verwijzingen naar China te bevatten. Aan de rechterkant was een gekantelde strook aangebracht met in grote rode en gele letters CHINA RECONSTRUCS ……, met daaronder een lijst van tentoonstellingen over China en Japan in Nederlandse musea.

De foto’s boden verder een duidelijk blik op alle vouwtjes en scheurtjes van de collage, maar ook op de tientallen prachtige tekeningen waaruit Internationale was opgebouwd. Er waren mensenmassa’s (al dan niet met 1 mei-vlaggen), bussen, treinen, vliegtuigen, een kiosk met een boek over ZEPPELIN LINIEN, een station, een reclame voor BAYER, teksten in spiegelschrift (SCHOOLBUS, gezien via de binnenkant van een voorruit), gebladerte met een spinnenweb, een kabelbaan, een zieke man, soldaten, industrie, een raket, hoogspanningskabels, tanks, schepen – allerlei bekende en herkenbare beeldmotieven die in verband met Japan werden gebracht.

Website iART, 15 november 2025

Op zaterdag 15 november om 12:00 uur JST was het zover. JST staat voor ‘Japan Standard Time’ en eerder had ik uitgerekend dat het in Tokio zeven uur later was dan hier. Waar ik helaas geen rekening mee had gehouden, was het einde van de zomertijd. Toen verzamelaar X en ik ieder in onze eigen woonplaats inlogden op het live bidding system van iART, was het Van Genk-kavel al aan de beurt geweest. Opbrengst: 13.500.000 yen, zo’n 75.000 euro. Kennelijk hadden toch ook enkele grotere bieders lucht van de veiling gekregen, zij het niet in een mate als in september in Parijs – toen verwisselde een stadgezicht van Van Genk van eigenaar voor meer dan 200.000 euro. En zelfs inclusief veiling-, verzekerings- en vervoerskosten kwam deze daarbij niet in de buurt.

Internationale dook dus na meer dan drie decennia weer even op, om na een paar weken opnieuw te verdwijnen. Misschien verschijnt het werk binnenkort in een museum of op de Outsider Art Fair, maar de kans daarop acht ik klein. Gelukkig hebben we de foto’s nog.

NOTEN

  1. Eerdere schreef ik over veilingen met werk van Van Genk in april 2024 (hier), juni 2025 (hier) en september 2025 (hier en hier). ↩︎
  2. Van der Endt, Kroniek van een samenwerking, pp. 67-69. ↩︎
  3. Iets later lichtte ik ook de voormalige consigliere van Nico van der Endt in – over wie (Van der Endt) een interessant In Memoriam verscheen in Raw Vision #123. ↩︎
  4. Over Glimpses of Asia had het veilinghuis helaas geen nadere informatie: ‘The designer and the founder of Alpha Cubic,  Ryozo Shibata, has passed away already, and the company has also been closed. Now a company called Cross Plus succeeds the brand “Alpha Cubic”, but I don’t think they know about the work since they just bought the brand name.’ (E-mail van Yuki Sato aan Jack van der Weide, 22 oktober 2025.) ↩︎
  5. Bibeb, “Ik ben een stuk grijs pakpapier”, p. 123. ↩︎
  6. De titel “Internationale” wordt voor het eerst gebruikt in de catalogus bij de tentoonstelling Willem van Genk bij galerie De Ark in Boxtel (1976). ↩︎

Veiling, Schniewind, Harreveld

/ Jack van der Weide / 1 reactie

Panorama Moskou (detail)

En weer een veiling met werk van Willem van Genk. Dit keer zijn het geen etsen die onder de hamer komen, maar een trolleybus en een tekening. De veiling, Art Brut & Compagnie – Antoine de Galbert Collection, vindt plaats op woensdag 24 september bij veilinghuis PIASA aan de Rue du Faubourg Saint-Honoré 118 in Parijs. Zoals de naam al doet vermoeden, betreft het een veiling van (zo’n tweehonderd) werken uit de collectie van verzamelaar Antoine de Galbert.1

Kavel 175 betreft een trolleybus van Van Genk die ook te zien was tijdens de tentoonstelling Woest en die in mijn “Aanzet tot een catalogue raisonné” de aanduiding WVG-6028 kreeg. Het gaat om een onvoltooide bus (zonder wielen) met de basis van de trolleycake-doos nog zeer duidelijk herkenbaar. De website vaan PIASA geeft als datering 1990, in de catalogus van de veiling staat over Van Genk dat ‘En 1988, il oriente sa production vers la fabrication de maquettes d’autobus’ – opvallend exacte jaartallen. Het gaat om een Arnhemse trolleybus, met de bekende reclames Ratelband Hap-Hoek en Patisserie-Bonbonnerie Léon langs de dakranden. De voorgedrukte lijn en bestemming 2 GEITENKAMP is nog steeds leesbaar op de voorkant, al lijkt Van Genk bezig te zijn geweest dit te veranderen in lijn 9 vanaf ARNH station via de looyerstraat naar de laar (west).

De trolleybus van Antoine de Galbert tijdens Woest

Kavel 174 betreft de tekening Panorama Moskou die eveneens te zien was tijdens de tentoonstelling Woest en die in mijn “Aanzet tot een catalogue raisonné” de aanduiding WVG-0016 kreeg. De tekening was voor het eerst te zien in 1964 tijdens de tentoonstelling Willem van Genk’s fantastische werkelijkheid, bij Steendrukkerij De Jong & Co. in Hilversum, met als vraagprijs hfl. 10.000. Later dat jaar maakte zij deel uit van de tentoonstelling Van Genk’s phantastische Wirklichkeit bij Galerie Schmela in Düsseldorf, met als vraagprijs DM 5.000. Pieter Brattinga beweerde in 1973 dat hij het werk dat jaar had verkocht, maar hoogstwaarschijnlijk was dat al eerder gebeurd door Schmela. De koper was copywriter Werner Butter, die het werk in 2001 doorverkocht aan Nico van der Endt. Deze toonde het werk in 2002 in zijn galerie Hamer tijdens de expositie willem van genk en sieben wiemer glastra en verkocht het voor € 60.000 aan de Franse galeriehouder Ritsch-Fisch. Die verkocht het op zijn beurt rond 2010 aan Antoine de Galbert.

Panorama Moskou tijdens Woest

De trolleybus heeft als richtprijs € 30 000 / 40 000. Dit lijkt mij aan hoge kant, voor een bepaald niet vlekkeloze bus. Panorama Moskou heeft als richtprijs € 150 000 / 200 000, en dit lijkt me juist aan de lage kant. Er is niet heel veel vergelijkingsmateriaal (werken van Van Genk komen zelden ter veiling), dus de daadwerkelijke opbrengst gaat belangrijk zijn voor de komende jaren. Er komen veel klinkende namen uit de wereld van de Art Brut en de outsider art voorbij in de Parijse catalogus, waarbij slechts twee werken (van Henry Darger en Louis Souter) hoger zijn getaxeerd dan Panorama Moskou.

Panorama Moskou tijdens Willem van Genk’s fantastische werkelijkheid (1964)

***

Eind april 1939 verhuisde Willem van Genk naar het internaat Huize Alexander (“het Jongenshuis”) in het Gelderse Harreveld. Afgaande op twee vermeldingen in De Graafschapsbode verbleef hij daar ongeveer een jaar – het archief van het internaat zou bij een brand zijn vernietigd. Dat bleek niet het geval te zijn, op de website van het Erfgoedcentrum voor Nederlands Kloosterleven zag ik dat het archief van Harreveld werd en wordt beheerd door de Broeders van Amsterdam in Voorhout. Daar bleek men ook de persoonskaart van Willem van Genk te bezitten:

Persoonskaart Willem van Genk, Harreveld 1929

Archivaris Loes Hermans wist mij te vertellen dat “Huis No …” een interne nummering van het aantal plaatsen in het internaat was: ‘Het huis had ongeveer 200 plaatsen. Een nieuwkomer kreeg een opengevallen nummer. In het internaat waren acht afdelingen met verblijfszalen oplopend naar leeftijdsgroep. Afdeling C was voor de jongste jongens die naar school gingen. Daarna schoof je steeds een afdeling verder. In Afdeling E zaten jongens tot 19 jaar.’ De Sint Vincentius Vereniging, waaronder het internaat viel, had verspreid door het land Commissies van Kinderverpleging en Kinderbescherming opgericht. ‘Deze commissies namen de voogdij op zich van verwaarloosde jeugd. “Commissie Den Haag” betekent dat Willem van Genk door de Commissie Kinderbescherming uit Den Haag op Harreveld is geplaatst.’

De persoonskaart vermeldt dat Willem van Genk op 12 juli 1939 werd “afgehaald”. Loes Hermans: ‘Deze formulering ben ik op de andere kaarten niet tegengekomen en het is onduidelijk wat dit inhoudt. Op de kaart staat ook niet aangegeven dat hij tot juli 1940 is gebleven. Misschien is deze aanvulling later vergeten op de kaart te zetten. Heel jammer, want dan had er op de kaart bij Handwerk waarschijnlijk wel een vakrichting gestaan. Nu is dat nergens meer te achterhalen, omdat er geen verdere persoonlijke  gegevens in het archief zijn bewaard.’2 Er is derhalve ruimte voor twijfel, maar het meest waarschijnlijke is dat Willem van Genk niet een jaar maar slechts enkele maanden in Harreveld verbleef. Een week na zijn terugkeer verhuisde Jozef van Genk met zijn gezin naar Den Haag.

***

Nogmaals terug naar Düsseldorf. Een paar weken geleden schreef ik dat “Frau Schniewind”, die in 1964 bij galerie Schmela een werk van Van Genk had gekocht, in werkelijkheid Annelies von Ribbentrop was, de weduwe van nazikopstuk Joachim von Ribbentrop. Echter, Annelies von Ribbentrop had een zuster die wérkelijk “Frau Schniewind” heette en die een bekend kunstverzamelaar was. Deze Franziska of Fänn Schniewind (1898–1980) was de tweede vrouw van zijdefabrikant Willy Schniewind (1890-1978) die veel contacten had in de wereld van de moderne kunst en zelfs meerder malen werd afgebeeld, onder andere door Max Beckmann. ‘Die umfangreiche Kunstsammlung der Schniewinds umfasst Werke der Klassischen Moderne und abstrakten Nachkriegskunst u.a. von Ernst Ludwig Kirchner, Georges Braque, Oskar Schlemmer,  Günther Uecker und Gerhard Richter. Als eine der ersten deutschen Sammlungen kauften die Schniewinds in den 1960er Jahren Werke der US-amerikanischen Pop-Art.’3

Otto Dix, Doppelbildnis Schniewind | 1956 | olieverf op doek | 160 x 90 cm

Het ligt dus veel meer voor de hand dat het Fänn Schniewind was die bij Schmela een werk van Willem van Genk kocht, en niet Annelies von Ribbentrop. Toch spreekt Charlotte Zander in haar fax aan Nico van der Endt over ‘Ihre Tochter Ursula, die heute als Madame Painvin in Paris lebt’, wat zonder enige twijfel op Annelies en niet op Fänn betrekking heeft. Ook Van Genk zelf heeft het over ‘De weduwe van Von Ribbentrop’ die werk van hem heeft gekocht (‘afgetroggeld’). Wie de koper was bij Schmela, blijft daarmee onduidelijk.

NOTEN

  1. Zie de website van de veiling. ↩︎
  2. Loes Hermans aan Jack van der Weide, 3 april 2023. ↩︎
  3. Zie hier. ↩︎

Overzicht (3)

/ Jack van der Weide / Een reactie plaatsen

Berlin Bahnhof Friedrichstasse | ca. 1965 | gemengde techniek op hardboard | 17,5 x 25 cm | Collectie Joop Beljon, Strijen

100. Overzicht (2)

Over de teksten die tussen december 2020 en oktober 2021 op deze blog zijn verschenen.

101. Mededeling

Over een pauze van de auteur van deze blog.

102. Piazza Venezia

Over een verdwenen schilderij van Willem van Genk.

103. Ze rijden ook in Stockholm

Over een Zweedse trolleybus.

104. Marina

Over een stripverhaal en een Italiaans liedje.

105. Depot

Over opgeslagen assemblages van Willem van Genk.

106. Straatsburg

Over enkele tekeningen van Willem van Genk die plotseling opdoken (I).

107. Straatsburg (2)

Over enkele tekeningen van Willem van Genk die plotseling opdoken (II).

108. Aanzet tot een catalogue raisonné (13)

Over een poging tot het catalogiseren van het werk van Willem van Genk (deel XIII).

109. Aanzet tot een catalogue raisonné (14)

Over een poging tot het catalogiseren van het werk van Willem van Genk (deel XIV).

110. Aanzet tot een catalogue raisonné (15)

Over een poging tot het catalogiseren van het werk van Willem van Genk (deel XV).

111. Aanzet tot een catalogue raisonné (16)

Over een poging tot het catalogiseren van het werk van Willem van Genk (deel XVI).

Willemsplein, Arnhem (WVG-1031; detail)

112. Aanzet tot een catalogue raisonné (17)

Over een poging tot het catalogiseren van het werk van Willem van Genk (deel XVII).

113. Aanzet tot een catalogue raisonné (18)

Over een poging tot het catalogiseren van het werk van Willem van Genk (deel XVIII).

114. Aanzet tot een catalogue raisonné (19)

Over een poging tot het catalogiseren van het werk van Willem van Genk (deel XIX).

115. Aanzet tot een catalogue raisonné (20)

Over een poging tot het catalogiseren van het werk van Willem van Genk (deel XX).

116. Aanzet tot een catalogue raisonné (21)

Over een poging tot het catalogiseren van het werk van Willem van Genk (deel XXI).

117. Waarheidsfestival

Over het werk Waarheidsfestival.

118. Veiling

Over een veiling met enkele werken van Willem van Genk.

119. Procedamus

Over de reis van Willem van Genk naar Rome in het begin van de jaren zestig.

120. Biografie

Over de presentatie van de biografie van Willem van Genk (I).

121. Rechtszaak

Over enkele tekeningen van Willem van Genk die plotseling opdoken (III).

122. Biografie (2)

Over de presentatie van de biografie van Willem van Genk (II).

123. Tentoonstellingen

Over drie tentoonstellingen met/rond werk van Willem van Genk.

124. Work in Progress

Over twee onvoltooide werken van Willem van Genk.

125. Overzicht (3)

Over de teksten die tussen oktober 2021 en mei 2025 op deze blog zijn verschenen.

Tentoonstellingen

/ Jack van der Weide / 1 reactie

Zonder titel (knipsel), ca. 1955

Het wordt de liefhebber steeds eenvoudiger gemaakt om werk van Willem van Genk te zien. Sowieso is een groot aantal tekeningen, schilderijen en assemblages online te vinden – waarbij het LaM in Villeneuve d’Asq een eervolle vermelding verdient voor het bieden van de mogelijkheden om een uitermate gedetailleerde blik in de collectie te werpen.1 Hetgeen me meteen op een tweede optie voor de genoemde liefhebber brengt: een groeiend aantal musea bezit werk van Van Genk, in binnen- maar vooral ook buitenland. Bij mijn weten is zijn werk te zien in Nederland, België, Duitsland, Frankrijk, Zwitserland, Oostenrijk, het Verenigd Koninkrijk, Kroatië, Japan en de Verenigde Staten. Daarnaast zijn er steeds meer musea die graag ‘een Van Genk’ zouden bezitten, maar die stuiten op minimale beschikbaarheid en (mede daardoor) hoge kosten indien er een werk op de markt komt.

Een derde optie om werk van Van Genk te zien: tentoonstellingen, vaak gewijd aan art brut of outsider art, die niet om hem heen kunnen of graag zijn naam opgenomen zien in de lijst van geëxposeerde kunstenaars. Op dit moment zijn er drie tentoonstellingen waar men oog in oog kan staan met een of meerdere tekeningen, schilderijen of assemblages. In Arles wordt nog tot 11 mei het Festival du Dessin gehouden, met dit jaar als centrale expositie een selectie van tekeningen uit de collectie van Antoine de Galbert. De Galbert is de bezitter van Van Genks monumentale Panorama Moskou, dat al in 1964 te zien was bij Steendrukkerij De Jong en Co. in Hilversum. Nico van der Endt spoorde het werk begin deze eeuw op in Duitsland, liet het restaureren en verkocht het, waarna het uiteindelijk terechtkwam bij De Galbert. Panorama Moskou is een van de topstukken van de tentoonstelling in Arles; uit een recensie: ‘Ne manquez pas, dès l’entrée, l’impressionnant panorama de Moscou (1956) de Willem van Genk’.2 Hoe men bij die precieze datering komt, is mij onbekend.

In Brussel zijn in museum Art et Marges tot in ieder geval 2 november drie heel andere werken te zien. Het gaat om de tentoonstelling Aussi Loin qu’ici, die te zien zal zijn in twee delen: van 24 april 2025 tot 2 november 2025 en van 13 november 2025 tot 29 maart 2026. Hieronder de werken van Van Genk:

Art et Marges, Aussi Loin qu’ici (1mei 2025)

De drie werken zijn afkomstig uit de collectie van Museum Dr. Guislain in Gent. Het werk links wordt in de database van dit museum omschreven als ‘Tekening van Brussels stadslandschap bestaande uit delen. Hier en daar kleine scheuren.’ De hoogte is volgens die database 42 cm. De afgebeelde stad is echter niet Brussel, maar Antwerpen – de Keyserlei, om precies te zijn. Wel hangt over de straat een spandoek met de tekst BEZOEKT-DIT-JAAR-DE-BRUSSELSCHEJAARBEURS. Een tekening met een vergelijkbaar perspectief van de Keyserlei is te vinden in een boekje met gedetailleerde potloodtekeningen van Antwerpen dat Van Genk in de jaren vijftig maakte, Album van Antwerpen, “de signorenstad aan de schelde!”:

Boven: Aussi loin qu’ici, onder: Album van Antwerpen (detail; particuliere collectie)

De tekening van Antwerpen die te zien is bij Art et Marges bestaat uit vier delen. Drie daarvan zijn afgebeeld in Willem van Genk bouwt zijn universum uit 2010.3

Een tweede werk bij Art et Marges, geheel rechts op de overzichtsfoto hierboven, is eveneens beschreven in de database van Museum Dr. Guislain: ‘Pentekening met vegetatie, ingekleurd met kleurpotloden. Cirkel uitgeknipt aan de linkerzijde en balpentekeningen’. De hoogte is 20,2 cm. De uitgeknipte tondo is verwerkt in de (gedeeltelijke) collage Urbanisme et Architecture (WVG-0054; linker strook, midden rechts):

Links: Aussi loin qu’ici, rechts Urbanisme et Architecture (detail)

Het knipsel was ook te zien tijdens de tentoonstelling Outsider art. Creativiteit buiten de kaders bij Gemeentemuseum in Den Haag in 2015, in een vitrine met Van Genk-varia uit de collectie van Museum Dr. Guislain. Urbanisme et Architecture hing daar eveneens.

Het derde werk bij Art et Marges is een trolleybus-assemblage die ook te zien was tijdens de tentoonstelling Willem van Genk: Mind Traffic bij het Museum of American Folk Art in New York in 2014:

Willem van Genk: Mind Traffic (foto: Hiroko Masuike/The New York Times)

In mijn “Aanzet tot een catalogue raisonné” kreeg de bus de aanduiding WVG-6019, met de kanttekening dat het ook om WVG-6018 of WVG-6021 zou kunnen gaan. Opmerkelijk is dat de assemblage volgens Art et Marges afkomstig is uit de collectie van Museum Dr. Guislain, terwijl de catalogus van de tentoonstelling in New York de Stichting Willem van Genk als eigenaar vermeldt.

De meest uitgebreide en interessante tentoonstelling die op dit moment te zien is, is Maps and Minds: A Journey with Willem van Genk van de Britse organisatie Outside In. Het betreft hier een online tentoonstelling, die men dus via de computer kan bezoeken, net als in een museum op eigen gelegenheid of via een guided tour. Outside In is, volgens de eigen website, een organisatie die een platform biedt aan ‘artists who encounter significant barriers to the art world due to health, disability, social circumstance, or isolation.’ Het project rond het werk van Van Genk maakt deel uit van het programma Step Up, dat betrokken kunstenaars via een cursus de gelegenheid biedt om vaardigheden op te doen die betrekking hebben op onderzoek naar kunstenaars en het cureren van tentoonstellingen.

Maps and Minds: A Journey with Willem van Genk

Voor de tentoonstelling werd een aantal cursisten gevraagd om te reflecteren op een specifiek werk van Van Genk, waarna hun eigen creatie naast het betreffende werk van Van Genk in de tentoonstelling werd geplaatst. Persoonlijk was ik met name gecharmeerd van de bijdragen van Jay Ottewell en Julia Fry. Ottewell reageerde op Metrostation Moskou (WVG-0095) met het werk METRO-people-LIFE: een met inkt, ballpoint en verf bewerkte, onregelmatig gevormde plak papier-maché gemaakt uit gevonden trein- en tramkaartjes. Het werk van Fry was een associatieve reactie op Airports III Garuda Indonesia (WVG-0072): een sculptuur gemaakt uit kippengaas, papier maché en pijpenragers, getiteld Black Hole of Loneliness en tentoongesteld naast de sjamanistische trommel die ze had gebruikt om tot haar creatie te komen.

De bij het project betrokken docent liet mij kort na de opening van de tentoonstelling weten: ‘It was a great pleasure working with this wonderful group of individuals, all so dedicated to the course, to the process and showing up to support each other throughout. One of the curatorial choices the artists made was to have a photograph of Van Genk front and centre of the exhibition. When viewing the exhibition she helped curate, Julia Fry said that she felt “the exhibition really honours Van Genk”. This is what the artists wanted and I hope it comes across.’4

NOTEN

  1. Zie hier. ↩︎
  2. Zie hier. ↩︎
  3. Museum Dr. Guislain / Stichting Willem van Genk, Willem van Genk bouwt zijn universum (Tielt 2010), p. 30. ↩︎
  4. E-mail van Julia Elmore aan Jack van der Weide, 4 mei 2025. ↩︎

Waarheidfestival

/ Jack van der Weide / 1 reactie

Waarheidfestival | ca. 1965-1970 | gemengde techniek op papier | 108,5 x 159 cm | Stichting Willem van Genk, Haarlem

In de Amsterdamse locatie van Museum van de Geest, in het gebouw van H’ART Museum aan de Amstel (voorheen de Hermitage), is tot en met 1 december 2024 de tentoonstelling Who Cares? te zien, over vergeten slachtoffers en verborgen helden binnen de psychiatrie en verstandelijke gehandicaptenzorg tijdens de Tweede Wereldoorlog. Als onderdeel van de tentoonstelling wordt ook een werk van Willem van Genk getoond: Waarheidfestival, een collage uit de tweede helft van de jaren zestig. Op YouTube is een “Kunstverhaal” over Waarheidfestival te lezen,1 een korte video naar aanleiding van de tentoonstelling Woest in 2019/2020. Toenmalig curator Ans van Berkum belicht daarin enkele aspecten van het werk.

‘Wat fijn dat we welkom zijn op het Waarheidsfestival, het jaarlijkse evenement van de Communistische Partij Nederland’, zo begint Van Berkum haar verhaal. Kort na de Tweede Wereldoorlog, in de hoogtijdagen van de CPN, organiseerde partijkrant De Waarheid (in 1940 opgericht als verzetsblad) voor het eerst het zogeheten “Waarheid Zomerfeest”. Het werd gehouden in Openluchttheater Birkhoven in Amersfoort. Het feest in 1946 was dermate succesvol dat het een jaarlijkse traditie werd. Pas in 1960, het jaar dat De Waarheid twintig jaar bestond, ontstond de naam Waarheid(s)festival en werd de Amsterdamse RAI de vaste locatie.

Willem van Genk was een vaste bezoeker van de bijeenkomst. Dick Walda: ‘Eén keer per jaar bezocht hij het Waarheidsfestival, meestal in alle zalen van de RAI in Amsterdam. […] Het leek op een carnavalsgebeuren, maar dan met veel sprekers en daar tussen door optochten, muziekensembles en dansgroepen uit Rusland en Oost-Europa. Willem vond het prachtig zoals hij ook een groot liefhebber van carnaval was.’2

Centrale afbeelding in de collage is een portret van een man met een ringbaard, een bril met getinte glazen en een openhangend hemd, achter twee microfoons. Volgens Van Berkum verzorgt hij ‘de aankondigingen voor het festivalpubliek.’ Over zijn identiteit laat ze zich niet uit. Dick Walda dacht zeker te weten dat het hier gaat om een geïdealiseerd zelfportret: ‘Willem maakte een aantal zelfportretten. Dit is er een van. Willem zag zichzelf graag als “een man van de wereld”, van alle markten thuis. Hij spreekt het volk toe.’3 Nico van der Endt was desgevraagd minder zeker: ‘Ik heb dat nooit gedacht en heb ook nu grote twijfels. Zo’n ringbaardje … open shirt … daarvoor moet je wel een beetje ijdel zijn, was hij allesbehalve.’4

Een extra complicatie bij de identificatie van de man is de naam AAT VERHEY die onder hem te zien is.5 Mogelijk is dit een latere toevoeging. Er bestond inderdaad een prominente CPN’er genaamd Verhey/Verheij: Harry Verheij, een voormalig verzetsman die van 1958 tot 1978 lid was van de gemeenteraad van Amsterdam, van 1966 tot 1978 als wethouder. Harry Verheij leek enigszins op de man op Waarheidfestival (bril, haargrens) maar had geen ringbaard en ging meestal in driedelig pak gekleed. Officieel waren zijn voornamen Arie Adriaan, wat in de buurt komt van Aad/Aat, maar hij ging als “Harry” door het leven (zijn verzetsnaam). Zijn zoon Paul Verheij was eveneens landelijk bekend, als voorzitter van de studentenvereniging ASVA en Maagdenhuisbezetter, maar leek in niets op de man op Waarheidfestival.

Harry Verhey (1917-2014)

Waarheidfestival lijkt, zoals vaker bij Van Genk, een collage te zijn waarvan de huidige omvang het product is van voortdurende toevoegingen door de maker. Een schematische weergave van het werk laat zien dat het symmetrisch is opgebouwd:

A is de hoofdafbeelding met de man achter de microfoons. B1 en B2 bevatten afbeeldingen van raketten die worden gelanceerd. C1, C2 en F zijn gevuld met teksten en tekeningen in vooral balpen, waarbij met name F een uitermate chaotische indruk maakt. Inhoudelijk zijn deze drie delen van het werk duidelijk verwant. Een dergelijke verwantschap verbindt ook D1, D2, E1 en E2, die gevuld zijn met een soort graffiti en waar verf het dominante materiaal is.6 Als om de speciale positie van deze vier delen aan te geven, heeft Van Genk ze met oranje lijnen van de rest van de collage gescheiden.

Detailfoto’s van Waarheidfestival laten iets zien over de wordingsgeschiedenis van het werk. Zo blijkt F óver de bovengedeeltes van B1, A en B2 te zijn geplakt, maar zijn B1 en B2 weer over C1 en C2 bevestigd. Het meest intrigerend is het deel dat ik in het schema met A heb aangegeven. Dat loopt namelijk veel verder naar onderen door dan op het eerste gezicht het geval lijkt te zijn. In III en IV zijn de handen van de man achter de microfoons te zien, ook herkenbaar aan de mouwen van zijn bruine shirt. In zijn linkerhand (III) heeft hij een sigaret, vóór die hand staat een waterkan. Rechts (IV) heeft hij een glas in zijn hand.

Tussen III en IV had Van Genk een afdruk van een van zijn etsen geplakt (G). Volgens Van Berkums kunstverhaal gaat het om ‘een stuk van zijn ets Silja Line‘, maar eerder liet ik al weten dat het om de ets Rondvaart ging. Uit de ets had de kunstenaar een tondo gesneden, dat hij opvulde met verwijzingen naar de tentoonstelling Nieuwe Realisten uit 1964.7

Waarheidfestival (detail, vak G)

Rondom de tondo zijn twee namen te lezen: DS HEWLET JOHNSON, met de toevoeging RIP en tussen voor- en achternaam een hamer-met-sikkel symbool; en FRANCIS SPELLMAN, met tussen voor en achternaam een hakenkruis. Hewlett Johnson (1874-1966) was een Britse geestelijke met uitgesproken sympathieën voor Stalin en de Sovjet-Unie, die het desalniettemin schopte tot deken van Canterbury. Francis Spellman (1889-1967), in veel opzichten de tegenpool van Johnson, was een Amerikaanse kardinaal met uitermate reactionaire opvattingen die gold als een communistenvreter. Dat Van Genk ze hier letterlijk tegenover elkaar plaatste, past binnen de algehele thematiek in Waarheidfestival van kapitalisme (Verenigde Staten) versus communisme (Sovjet-Unie).

Van Berkum signaleert in haar kunstverhaal dat er in de centrale afbeelding van de man achter de microfoons de ‘koppen […] van een paar nette heren met brillen’ te zien zijn. Inderdaad zijn links en rechts in de afbeelding in totaal acht contourtekeningen van profielen te zien, deels overgeschilderd of overgeplakt. Dit is enerzijds een houvast bij het bepalen van de wordingsgeschiedenis van het werk, anderzijds toont het eens temeer de eenheid aan van de centrale afbeelding. De profielen zijn niet van willekeurige ‘nette heren met brillen’,8 maar van Francis Spellman:

Links: Francis Spellman, rechts: detail uit Waarheidfestival (vak III)

Keren we nog even terug naar de tondo met verwijzingen naar de tentoonstelling Nieuwe Realisten. Op de diagonale strook in de tondo staat de naam PIETER BRATTINGA, de man die Van Genk tussen 1964 en 1973 vertegenwoordigde. In dat laatste jaar kwam een einde aan hun ‘samenwerking’, tot kort daarvoor was Van Genk er vast van overtuigd dat Brattinga een beroemd kunstenaar van hem zou maken. In haar kunstverhaal merkt Van Berkum over Brattinga op: ‘Die had hem qua begeleiding ernstig in de steek gelaten.’ Ten tijde van deze collage was dit echter bepaald nog niet het geval (althans niet in de ogen van Van Genk en zijn directe omgeving), wat ons brengt op de datering van Waarheidfestival.

Volgens de website van Museum van de Geest is die datering ‘ca. 1965-1970’, en dat lijkt helemaal te kloppen met alle elementen die op de collage te zien zijn. Zo is de ets Rondvaart uit 1966 en overleed (‘RIP’) ook Hewlett Johnson in dat jaar. Waarheidfestival is daarnaast tweemaal gesigneerd, waarbij verschillende jaartallen zijn gebruikt. Een vroege ondertekening is te vinden in de rechterbenedenhoek van vak B2: een stempel met een gestileerd WG-logo en het jaartal 1965:

Waarheidfestival (detail, vak B2 / C2 / E2)

Rechtsonder het gehele werk staat Politiek Scala ’68 Bragah Studio / WFAM van Genk – ’s Gravenhage. Uit de toevoeging ‘Bragah Studio’ blijkt dat Van Genk ten tijde van Waarheidfestival nog volledig in de samenwerking met Brattinga geloofde.9 Onduidelijk is waarom ’68 is doorgehaald: was de kunstenaar op andere gedachten gekomen, wilde hij de collage misschien nog verder uitbreiden, of was het inmiddels 1969? Wel had Van Genk kennelijk een andere titel dan “Waarheid(s)festival” in gedachten, namelijk “Politiek Scala”. Een titel die in ieder geval meer zei over het werk als geheel.

NOTEN

  1. Hier (geraadpleegd 7 december 2023). ↩︎
  2. E-mails van Dick Walda aan Jack van der Weide, 13 en 14 december 2023. ↩︎
  3. Ibidem ↩︎
  4. E-mail van Nico van der Endt aan Jack van der Weide, 14 december 2023. Een aanwijzing zou eventueel ook nog de tatoeage op de borst van de man achter de microfoons kunnen zijn, net zichtbaar onder zijn ophangende shirt. Het lijkt om een op- of ondergaande zon en een anker te gaan, met een niet te ontcijferen tekst. ↩︎
  5. Elders schrijft Van Berkum dat de afbeelding van de man achter de microfoons ‘het portret van CPN’er Aat Verhey’ betreft (“Een vogel boven de stad”, p. 56). ↩︎
  6. Denkbaar is dat Van Genk in deze partijen geprobeerd heeft op een COBRA-achtige manier te werken. ↩︎
  7. Van Berkum: ‘Midden onder de centrale figuur heeft Van Genk een stuk van zijn ets Silja Line geplakt, met daarop een ronde schildering met de titel van een expositie in Den Haag waaraan hij zelf deelnam: Nieuwe Realisten.’ Dat laatste klopt, maar het gaat niet om een schildering op de ets, maar om een schildering in de uitsnede. ↩︎
  8. Met dank aan Jan Vellekoop, die mij hierop wees. ↩︎
  9. Eerder heb ik verschillende malen aangegeven dat ‘Bragah Studio’ verwijst naar de gewenste samenwerking met Brattinga. Zo staat onder de collage Keulen onder meer PIETER BRATTINGA & CO | BRAGAH STUDIO HOLLAND | ONTWERP WFAM van GENK | S’GRAVENHAGE STEENDRUKKERIJ | V/H (WED) de JONG & Znen HILVERSUM n/h | COPYRIGHT BRAGAH STUDIO (cf. hier). ↩︎

Aanzet tot een catalogue raisonné (21)

/ Jack van der Weide / 2 reacties

Dit is het eenentwintigste deel van een aanzet tot een catalogue raisonné van het oeuvre van Willem van Genk.

Still uit de documentaire over Willem van Genk door Theo Faber (2021) met WVG-1085 en WVG-1086 (YouTube)

Als gezegd, het is moeilijk om aan te geven om hoeveel tekeningen gaat het in de kwestie die ik hier en hier heb beschreven, omdat er tekeningen zijn die ik niet heb gezien en/of waar ik geen foto’s van heb. In onderstaande opsomming een paar laatste tekeningen waarvan ik denk te weten dat ze onder beheer van Stichting Willem van Genk zouden of hadden moeten vallen.

WVG-1081

Laurenskerk, Rotterdam | ca. 1950 | inkt op papier | ca. 34 x 22 cm | particuliere collectie

Pentekening in zwart/wit, in stijl en techniek enigszins vergelijkbaar met Prins Hendrikkade, Amsterdam  (WVF-0005). De Laurenskerk in Rotterdam is ook afgebeeld op WVG-1047 en WVG-0131. Litho WVG-0131b kent dezelfde voorstelling als deze tekening.

De tekening werd in februari 2022 door een particuliere verzamelaar overgenomen van Ans van Berkum. ‘Omdat we in de aanloop naar de tentoonstelling Woest met elkaar hadden samengewerkt wilde ze mij de toren cadeau doen. Nou ja, ze verlangde in ruil wel een donatie […] voor haar aanstaande dissertatie over Van Genk. […] Die donatie voelde als een koop.’1

De tekening was te zien bij Galerie Weisbard in Rotterdam, van 14 oktober tot en met 4 november 2022.

WVG-1082

Stadstram Antwerpen | ca. 1950 | gemengde techniek op papier

Opsomming van de tramlijnen in Antwerpen. Over de lijst is een logo geplaatst van een cirkel met de letter B; cf. WVG-1008.

De tekening was te zien tijdens de tentoonstelling Essenties 1 bij museum Het Dolhuys in Haarlem, van 9 juni tot 13 september 2015.

Boven links WVG-1073, boven rechts WVG-1074, onder WVG-1075

WVG-1083

Plan van Delft | ca. 1950 | gemengde techniek op papier

Stadsplattegrond van Delft, een stad die (voor zover bekend) verder niet voorkomt binnen het oeuvre van Van Genk. Gezien de nabijheid van Den Haag en de vele historische gebouwen is dit opmerkelijk.

De tekening was te zien tijdens de tentoonstelling Essenties 1 bij museum Het Dolhuys in Haarlem, van 9 juni tot 13 september 2015.

WVG-1084

Radiogids | ca. 1950 | potlood op papier

Reclametekening in de vorm van een kort stripverhaal. Een meisje zegt tegen haar moeder: Mams hebben we al de nieuwe radiogids – knal!!!, waarop de moeder (lezend in de radiogids) antwoordt: Ja kind we krijgen hem weer geregeld gestuurd extra oplaage! In het tekstwolkje van de dochter staat ook een tekening van een vrouw, met daarboven de tekst Heut – Carmen Miranda. In de linker bovenhoek staat een wat losser getekend persoon met een blinddoek om, met de tekst Tracht gèèn Blindemannetje te spelen met uw buitenlandse programmas!

Van Genk had langere tijd de ambitie om als reclametekenaar in zijn onderhoud te voorzien. Diverse tekeningendie hij rond 1950 maakte, kunnen in deze context worden beschouwd. De nauwkeurig getekende kapsels van de drie afgebeelde vrouwen (dochter, moeder en Carmen Miranda) zijn daarbij niet los te zien van het haarfetisjisme van de kunstenaar.

De tekening was te zien tijdens de tentoonstelling Woest bij Outsider Art Museum in Amsterdam, van 19 september 2019 tot 3 januari 2021.

WVG-1084

Theo Faber maakte in 2011 over Willem van Genk de documentaire Een getekende ziel (ca. 50 minuten), in samenwerking met Ans van Berkum. Daarin was een aantal tot dan toe onbekende tekeningen van Willem van Genk te zien, die gedeeltelijk in de vorige delen van deze aanzet tot een catalogue raisonné aan de orde zijn gekomen. Een getekende ziel was enige tijd op YouTube te zien maar werd commercieel nooit uitgebracht vanwege de hoge kosten van de muziekrechten. Faber, voormalig cameraman en editor voor RTV-Almere, maakte in 2021 een gewijzigde en ingekorte versie van zijn documentaire (ca. 20 minuten), waarin Van Berkum geen rol meer speelde en met andere, rechtenvrije muziek.2 Onderstaande tekeningen ken ik alleen van beelden uit een van beide versies; de afbeeldingen zijn derhalve stills daaruit.

WVG-1085

Stadsnet Nijmegen | ca. 1950 | gemengde techniek op papier

Enigszins slordig getekende en niet geheel correct plattegrond van Nijmegen met daarop aangegeven de verschillende routes van bus, tram en trein. Linksboven de tekst [Sta]dsnet Nijmegen (depôts statie Waelkade Nimwegen laag). In Nijmegen reed tussen juli 1952 en maart 1969 de trolleybus, deze tekening lijkt daarom in ieder geval van vóór juli 1952 te zijn.

WVG-1086

Algemeen Handelsblad | ca. 1950 | potlood op papier

Vermoedelijk gaat het hier om een fragment van een grotere potloodtekening, in dezelfde stijl als WVG-1084 en met vergelijkbare kenmerken. Een jonge vrouw leest een krant, waarop duidelijk ALGEMEEN HANDELSBLAD staat. Boven haar hoofd een reclameleus: U leest toch ook ….. “het Algemeen Handelsblad“?

WVG-1085 en WVG-1086

WVG-1087

Meisje met spiegel | ca. 1950 | potlood op papier

Potloodtekening van een zittend meisje aan een tafel dat een handspiegel voor zich houdt. De erotische lading van de tekening was voor Van Genk nog sterker door het kapsel van het meisje, nadrukkelijk in beeld gebracht. Er lijkt een verband te zijn met WVG-1084 en WVG-1086.

WVG-1088

Bomenlaantje | ca. 1950 | potlood op papier

Potloodtekening van een bomenlaantje, mogelijk dezelfde locatie als afgebeeld op WVG-0110 en/of WVG-1004 en/of WVG-1017 en/of WVG-1019 en/of WVG-1061. Qua techniek en materiaalgebruik zijn er overeenkomsten met WVG-1087.

WVG-1087 en WVG-1088

WVG-1089

Auto (uitgeknipt) | ca. 1950 | inkt op papier

Tekening (waarschijnlijk: fragment uit een grotere tekening) in zwart/wit van een straat, waarbij een auto is uitgeknipt die gebruikt is in de collage Brooklyn Bridge (WVG-0047; links in het midden, naast de letters in rood, wit en blauw). De stijl is vergelijkbaar met WVG-1059 en WVG-1060.

WVG-1090

Tram 21 | ca. 1950 | gemengde techniek op papier

Tekening van een straattafereel met een tram en enkele uitstappende passagiers. Aan de onderkant is een vorm uitgeknipt van een man met een pet en mogelijk een hand- of boekenkar, zoals te zien op WVG-1077.

WVG-1089 en WVG1090

WVG-1091

Haventafereel | ca. 1950 | gemengde techniek op papier

Scène met enkele schepen op een rivier, een boei, een kraan op een horizontale stellage en een opstijgend vliegtuig. Mogelijk gaat het om een afbeelding van de Rotterdamsche Droogdok Maatschappij, gevestigd op de Heijplaat aan de zuidelijke Maasoever. Het vliegtuig zou dan te verbinden zijn met het nabijgelegen vliegveld Waalhaven, dat tot in de Tweede Wereldoorlog bestond. Een andere mogelijkheid is het havengebied van Amsterdam, vanwege de tekst op het grote schip rechts (AMSTERDAMSCHE LLOYD). De beelden in Een getekende ziel suggereren dat het hier om een fragment uit een grotere tekening gaat.

WVG-1092

Leidseplein, Amsterdam | ca. 1950 | gemengde techniek op papier

Straattafereel met twee uitgeknipte tondo’s die zijn gebruikt in de collage Amsterdam (WVG-0047; links onder, en achter de letter A van AMSTERDAM). De tekening heeft veel overeenkomsten met WVG-1040. Het gebouw links is andermaal het Hirschgebouw aan het Amsterdamse Leidseplein. Ook hier een reclame voor een film boven de straat: I’ll Be Seeing You uit 1944, in Nederland uitgebracht onder de titel De Bittere Waarheid. De hoofdrolspelers Shirley Temple, Ginger Rogers en Joseph Cotten worden alle bij naam genoemd. De reclame links (GAMBA IJS) verwijst naar IJssalon Gamba in de Reguliersbreestraat, tegenover bioscoop Tuschinski. Emilio Gamba was een van de eerste Italiaanse ijsmakers in Nederland, met zaken in Den Haag (vanaf 1934) en Amsterdam (vanaf 1936).

WVG-1091 en WVG-1092

WVG-1093

Grote markt, Groningen | ca. 1950 | gemengde techniek op papier

Twee fragmenten van een tekening van de noordzijde van de Grote Markt in Groningen, inclusief veel reclameopschriften, trolleybussen, auto’s, voetgangers en zelfs een fietser. Groningen wordt niet heel vaak afgebeeld door Van Genk; zie echter WVG-0128 en WVG-1077.

WVG-1093

NOTEN

  1. Arjen Ribbens, “Stichting beticht museumdirecteur van frauduleuze verkoop”, in: NRC, 14 september 2023. ↩︎
  2. Hier te zien. ↩︎

Aanzet tot een catalogue raisonné (20)

/ Jack van der Weide / 1 reactie

Dit is het twintigste deel van een aanzet tot een catalogue raisonné van het oeuvre van Willem van Genk.

Sint Walburgiskerk, Zutphen (achterzijde WVG-1080)

Deze keer tien tekeningen waarvan ik goede afbeeldingen heb. Bronnen, steeds vermeld bij de betreffende tekening, zijn de oude website van Stichting Willem van Genk, galerie J-P Ritsch-Fisch en Ans van Berkum. Van zeven van de tien tekeningen ken ik geen afmetingen. Daar staat tegenover dat de foto’s van goede kwaliteit zijn.

WVG-1071

Velperplein, Arnhem | ca. 1950 | gemengde techniek op papier

Straattafereel bij avond op het Arnhemse Velperplein. Het perspectief is vergelijkbaar met dat van WVG-1027, zij het dat nu vanaf een hoger punt wordt gekeken – mogelijk de toren van de Sint Martinuskerk (cf. WVG-1011). De trolleybus rechts, voor de V&D, suggereert een naoorlogse situatie.

Ans van Berkum mailde mij een foto van de tekening op 24 augustus 2018.

WVG-1071

WVG-1072

Velperplein, Arnhem | ca. 1950 | gemengde techniek op papier

Straattafereel op het Arnhemse Velperplein, iets meer naar het zuiden dan op WVG-1063. Op de bovenrand van het boekenstalletje linksonder staat N.S.D.A.P., hetgeen een situatie tijdens de Tweede Wereldoorlog suggereert. Het gebouw rechts, de Levensverzekering Maatschappij Arnhem, is ook afgebeeld op WVG-0119.

Ans van Berkum mailde mij een foto van de tekening op 19 augustus 2018.

WVG-1072

WVG-1073

Eusebiuskerk, Arnhem | ca. 1950 | gemengde techniek op papier

Met potlood ingekleurde tekening van de Arnhemse Eusebiuskerk, gezien vanuit het zuidwesten. Rechts ervan de Sint-Walburgiskerk, uiterst rechts de oude Rijnbrug (tegenwoordig John Frostbrug).

Ans van Berkum mailde mij een foto van de tekening op 19 augustus 2018.

WVG-1073

WVG-1074

Velperplein, Arnhem | ca. 1950 | inkt op papier

Pentekening die linksboven door Van Genk zelf wordt toegelicht: Velperplein gezien van uit het raam van Vroom & Dreesman, met daaronder de toevoeging De Martinikerk zit ook in stijgers van de restauratie. Zie o.a. WVG-1011.

Ans van Berkum mailde mij een foto van de tekening op 19 augustus 2018.

WVG-1074

WVG-1075

Willemsplein, Arnhem | ca. 1950 | gemengde techniek op papier

Straattafereel met een verkiezingsdemonstratie voor de PvdA op het Willemsplein in Arnhem. Mijn eerste gedachte was dat het hier gaat om de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen op 22 juni 1949. Dit zou echter niet stroken met de twee afgebeelde trolleybussen, die pas vanaf 5 september 1949 in Arnhem reden. De volgende gemeenteraadsverkiezingen waren op 29 mei 1953. De demonstratie zou dan tevens een 1 mei-optocht kunnen zijn, een bekend beeldmotief binnen het werk van Van Genk. De tekening toont opvallende overeenkomsten met zijn schilderij Schwebebahn Wuppertal (WVG-0030; zie hier): de drukke beeldvulling, de afgesneden personen aan de onderkant van de afbeelding en een gedeeltelijke inkadering van de scène door het afdak (vermoedelijk van een bushalte) rechtsboven. Het Arnhemse Willemsplein is ook te zien op WVG-0125, inclusief het gele gebouw links (De Nederlanden van 1845 uit 1939 van architect Willem Dudok).

Ans van Berkum mailde mij een foto van de tekening op 24 augustus 2018.

WVG-1075

WVG-1076

Geldersche Achterhoek | ca. 1950 | gemengde techniek op papier

Gedetailleerde plattegrond van de Achterhoek, met speciale aandacht voor wegen en openbaar vervoer-verbindingen. Zie ook WVG-1004 en WVG-1007.

Ans van Berkum mailde mij een foto van de tekening op 2 oktober 2018.

WVG-1076

WVG-1077

Een fantasie op de Groningsche Streekdag | ca. 1950 | gemengde techniek op papier | 27,5 x 21 cm

Straattafereel in Groningen met een trolleybus, enkele passagiers en voetgangers, een vrachtwagen en een karretje met boeken. Tekst op de achterkant: Een fantasie op de Groningsche Streekdag, (waar ook wordt gezinspeeld op de nieuwe aanwinst der gemeentetransport n.l. de elektrische bus in het stadsnet Groningen.)1 Voor informatie over de trolleybus in Groningen, zie hier.

De tekening was te zien op de oude website van Stichting Willem van Genk (gehost door Nuoska), die tot half november 2022 te benaderen was; en werd in 2021 aangeboden (en verkocht) door galerie J-P Ritsch-Fisch. Ans van Berkum mailde mij op 24 augustus 2018 een foto van de tekening, die ook stond afgebeeld in het bij WVG-1038 genoemde document uit 2013 met een plan voor een centrum voor outsiderkunst in Almere.

WVG-1077

WVG-1078

Haarlemmerpoort, Amsterdam | ca. 1950 | gemengde techniek op papier

Afgebeeld in het uitzicht onder de poort aan het Haarlemmerplein, in de richting van het stadscentrum. Een bijna identieke tekening gebruikte Van Genk in de collage Amsterdam (WVG-0047; zie hier).

De tekening was te zien op de oude website van Stichting Willem van Genk (gehost door Nuoska), die tot half november 2022 te benaderen was. De tekening hing/hangt in de woning van Ans van Berkum.

WVG-1078

WVG-1079

Hotel Oranje Nassau, Arnhem | ca. 1950 | gemengde techniek op papier | 24 x 36 cm

Hotel Oranje Nassau in Arnhem, gezien door het raam van de stationsrestauratie. Het hotel aan het Stationsplein werd in de Tweede Wereldoorlog verwoest. Het regent, net als op WVG-1006, WVG-1014 en WVG-1031.

De tekening werd in 2023 aangeboden door galerie J-P Ritsch-Fisch.

WVG-1079

WVG-1080

Doetinchemmer straatweg | ca. 1950 | gemengde techniek op papier | 23 x 35 cm

Op de achterkant van dit werk de tekst: (andere zijde) Doetinchemmer straatweg | Hoog Keppel/Laag Keppel dienst G.T.W. (avondopname). Afgebeeld is een bus die bij avond over een door bomen omzoomde weg rijdt, voorbij een verlicht gebouw.

De tekening werd in 2023 aangeboden door galerie J-P Ritsch-Fisch en bleek toen aan de achterkant eveneens een afbeelding te hebben: een ingekleurde pentekening van de Sint Walburgiskerk in Zutphen, met de tekst Groeten uit Zutphen!

WVG-1080

NOOT

  1. Tekst overgenomen uit een email van Ans van Berkum aan Jack van der Weide, 24 augustus 2018. ↩︎

Aanzet tot een catalogue raisonné (19)

/ Jack van der Weide / 1 reactie

Dit is het negentiende deel van een aanzet tot een catalogue raisonné van het oeuvre van Willem van Genk.

Plattegrond Amsterdam (WVG-1064)

Opnieuw een aantal zaken die te zien waren tijdens de tentoonstelling Woest in het Outsider Art Museum in Amsterdam, van 19 september 2019 tot 3 januari 2021.

WVG-1061

Zandpad met bomen | ca. 1950 | potlood op papier | ca. 40 x 25 cm

Zwart/wit-tekening met een uitgeknipte tondo, die is gebruikt in de collage Amsterdam (WVG-0047; rechterbenedenhoek).

WVG-1062

Straatafereel met draaiorgel | ca. 1950 | gemengde techniek op papier | ca. 20 x 30 cm

Straattafereel met een uitgeknipte tondo, die is gebruikt in de collage Amsterdam (WVG-0047; rechts van het midden, de rechter van de twee verbonden tondo’s).

Outsider Art Museum (Amsterdam), Woest, 3 oktober 2019. Boven links WVG-1061, boven rechts WVG-1062, daaronder WVG-1063, onder links WVG-1064, onder rechts WVG-1065

WVG-1063

Damrakleven | ca. 1950 | gemengde techniek op papier | ca. 3 x 12 cm

Fragment van een tekening met lijnen, streepjes en groene krulletje. Rechtsboven het woord Damrakleven.

WVG-1064

Plattegrond Amsterdam | ca. 1950 | gemengde techniek op papier | ca. 40 x 55 cm

Plattegrond met een uitgeknipte tondo, die is gebruikt in de collage Amsterdam (WVG-0047; links van het midden, tegen de bovenrand).

De tekening was te zien op de oude website van Stichting Willem van Genk (gehost door Nuoska), die tot half november 2022 te benaderen was.

WVG-1065

Achterruit tram | ca. 1950 | gemengde techniek op papier | ca. 35 x 50 cm

Uitzicht door de achterruit van een tram met een uitgeknipte tondo, die is gebruikt in de collage Amsterdam (WVG-0047; links van het midden, links naast de tekening van het Paleis op de Dam).

WVG-1066

Graafschapsbode | ca. 1950 | gemengde techniek op papier | ca. 35 x 17 cm

Twee gebouwen in Arnhem met daartussen een straat; op de straatnaambordjes: VELPERPLATZ (Velperplein), KAZERNELAAN en JANSSINGEL. Op de zijmuur van het linker, groen ingekleurde gebouw staat een reclame voor Vroom & Dreesman. Het rechter, rood ingekleurde gebouw is blijkens het gevelopschrift het Arnhems filiaal van de krant GRAAFSCHAPSBODE. Vóór de gebouwen hangen bovenleidingen voor trams of trolleybussen.

Outsider Art Museum (Amsterdam), Woest, 12 september 2020; WVG-1066

WVG-1067

España staatkundig | ca. 1950 | boekje, gemengde techniek | ca. 15 x 30 cm

Boekje met teksten en tekeningen over Spanje, waarschijnlijk in het kader van een voorgenomen vakantiereis. Mogelijk is er een verband met Madrid (WVG-0033) of de onvoltooide tekening van de metro in Madrid (WVG-088).

WVG-1068

Boekenweek | ca. 1950 | gemengde techniek op papier | ca. 10/15 x 12 cm

Fragment van een tekening met een gevelrij. Aan de onderkant de tekst DE BOEKENWEEK, aan de linkerkant (verticaal) CINEAC.

Outsider Art Museum (Amsterdam), Woest, 3 oktober 2019. Boven links WVG-1067, boven rechts WVG-1068, onder links WVG-1069, onder rechts WVG-1070

WVG-1069

Encyclópèdy | ca. 1950 | omslag, gemengde techniek | ca. 25 x 40 cm

Zelfgemaakt omslag voor deel II van de encyclopedie van G.L. Kepper (1890). Op de voorkant (en kleiner op de rug) een logo WvG dat al enigszins lijkt op het logo waarmee Van Genk later veel van zijn werk zou signeren. Op de achterkant twee maal een naamstempel met als adres MAGNOLIASTR. 10 in den Haag; en een datumstempel 14 JULI 1941.

WVG-1070

Spoorjubileum | ca. 1950 | schetsboekje met ringband, inkt op papier | ca. 20 x 30 cm (per blad)

Op de enige mij bekende foto is links het Nieuw stationsgebouw te Utrecht getekend vanuit vogelvluchtperspectief. In de rechterbenedenhoek van de tekening is een kadertje met teksten toegevoegd, onder andere SPOORJUBILEUM | 1839 – 1939 – 1944. Op het rechterblad is het Damrak in Amsterdam te zien, met warenhuis De Bijenkorf. De stijl van de tekeningen lijkt sterk op die van WVG-1051.

Aanzet tot een catalogue raisonné (18)

/ Jack van der Weide / 1 reactie

Dit is het achttiende deel van een aanzet tot een catalogue raisonné van het oeuvre van Willem van Genk.

Aankondiging op Facebook van een tentoonstelling met werk van Willem van Genk. Het getoonde werk is WVG-1054

Opnieuw een aantal tekeningen dat te zien was tijdens de tentoonstelling Woest in het Outsider Art Museum in Amsterdam, van 19 september 2019 tot 3 januari 2021.

WVG-1051

Stadsgezicht met station | ca. 1950 | potlood op voorbedrukt papier | ca. 20 x 20 cm

Stadsgezicht met station vanuit vogelvluchtperspectief. Op het papier: Telegram via Hollandradio PTT .

WVG-1052

De Bijenkorf heeft ‘t! | ca. 1950 | gemengde techniek op papier | ca. 9 x 20cm

Fragment van een grotere tekening waar ook WVG-1053 deel van uitmaakte. Afgebeeld is een deel van de gevel van warenhuis De Bijenkorf, vestiging Amsterdam (Damzijde).

Outsider Art Museum (Amsterdam), Woest, 3 oktober 2019 en 12 september 2020 (collage). Boven v.l.n.r. WVG-1051, WVG-1052 en WVG-1053, onder WVG-1054

WVG-1053

De Bijenkorf | ca. 1950 | gemengde techniek op papier | ca. 18 x 18 cm

Fragment van een grotere tekening waar ook WVG-1052 deel van uitmaakte. Afgebeeld is een deel van de gevel van warenhuis De Bijenkorf, vestiging Amsterdam (Damrakzijde).

WVG-1054

Parklandschap met brug | ca. 1950 | verf op papier | twee delen, ca. 23 x 35 cm en ca. 26 x 9 cm

Tekening in twee delen; mogelijk betreft de afbeelding Sonsbeekpark in Arnhem. Techniek en onderwerpkeuze zijn atypisch binnen het werk van Van Genk.

De tekening werd in 2023 aangeboden door galerie J-P Ritsch-Fisch.

WVG-1055

Hoera we zijn vrij | ca. 1945 | gemengde techniek op papier | ca. 30 x 20 cm

Een kaart van Nederland in oranje/rood, met vanuit Noord-Brabant twee vlaggen (rechts de Nederlandse, links een egaal geel/bruin-gekleurde met een tekst) en in het midden twee groene balken met de tekst Hoera we | zijn vrij.

WVG-1056

De Natuurjuwelen van de Achterhoek | ca. 1950 | gemengde techniek op papier | ca. 24 x 32 cm

In het midden van deze tekening, van boven naar beneden: een deel van een plattegrond van Arnhem; een tekening van een stoomtram; en een deel van een plattegrond van Velp. Links en rechts hiervan wordt een overzicht gegeven van verschillende stoomtramroutes. Over de hele tekening is diagonaal een langwerpig stuk wit papier geplakt met in rood potlood de tekst De Natuurjuwelen van de Achterhoek en daaronder in kleinere letters Beginpunt Arnhem = per snelbus naar ’t centrum; Doetinchem en Wisch.

Outsider Art Museum (Amsterdam), Woest, 12 september 2020 (collage). V.l.n.r. WVG-1055, WVG-1056 en WVG-1057

WVG-1057

Het dagblad de Waarheid | ca. 1950 | gemengde techniek op papier | ca. 30 x 20 cm

Blad met veel tekst plus aan linkerkant een tekening van een man met een soort sneeuwschuiver onder een vel papier. Schuin over de tekst staat in rood potlood Het dagblad | de Waarheid | uit verzet geboren | geeft de | doorslag!

WVG-1058

Werken der luchtvaart | ca. 1950 | inkt op papier | ca. 15 x 20 cm

Stukje papier met een lijstje van teksten over luchtvaart (geraadpleegde bronnen) waaruit vier vliegtuigjes zijn geknipt die zijn gebruikt in de collage Brooklyn Bridge (WVG-0047; in het midden tegen de linker zijkant). Dat Van Genk de vliegtuigjes knipte uit een lijst met literatuur over luchtvaart, was conform zijn gewoonte om op die manier vorm en inhoud op elkaar af te stemmen.

WVG-1059

Photograven bij u thuis | ca. 1950 | inkt en potlood op papier | ca. 10 x 30 cm

Rechts een afbeelding van een fotograaf in actie, die een foto maakt van twee dames en een driewieler; begeleidende tekst: “photograven bij U thuis!” Links een tekst over de firma Gevaert, die gevestigd is in Antwerpen/Mortsel en Den Haag. Het gaat om een fragment uit een groter vel ruitjespapier, met aan de bovenkant een rechte rand en aan de onderkant een onregelmatige vorm die aangeeft dat er een deel is uitgeknipt; het uitgeknipte deel is onder meer gebruikt in de collage Brooklyn Bridge (WVG-0047; de rolfilm rechts in het midden die het woord Gevaert vormt). De stijl is dezelfde als die van WVG-1060.

Gevaert (voluit Lieven Gevaert & Co, later N.V. Gevaert Photo-producten) was een Belgische firma met een filiaal aan de Scheveningseweg in Den Haag, waar Nora van Genk het fotografie-vak leerde. Na de Tweede Wereldoorlog vestigde ze zich als zelfstandig ondernemer in Antwerpen, waar ze een studio voor portretfotografie opzette.

Outsider Art Museum (Amsterdam), Woest, 3 oktober 2019 (collage). Boven WVG-1058, midden WVG-1059, onder WVG-1060.

WVG-1060

Aardige opname’s | ca. 1950 | inkt op papier | ca. 9 x 14 cm

Tekening van een hond die op een tafel tegen een vrouw opspringt en daarbij een vaas bloemen omstoot, die tegen een andere vrouw aan valt; begeleidende tekst : Aardige opname’s. Het gaat om een fragment uit een groter vel ruitjespapier, waarbij een vorm is uitgeknipt die gebruikt is in de collage Brooklyn Bridge (WVG-0047; onder de rolfilm van WVG-1059). De stijl is dezelfde als die van WVG-1059.

Aanzet tot een catalogue raisonné (17)

/ Jack van der Weide / 1 reactie

Dit is het zeventiende deel van een aanzet tot een catalogue raisonné van het oeuvre van Willem van Genk.

WVG-1047 (detail)

Opnieuw een aantal tekeningen dat te zien was tijdens de tentoonstelling Woest in het Outsider Art Museum in Amsterdam, van 19 september 2019 tot 3 januari 2021.

WVG-1041

Spoorweg | ca. 1950 | gemengde techniek op papier | ca. 35 x 23 cm

Pentekening die vooral is ingekleurd met waterverf, waarbij het kleurenpalet overeenkomsten vertoont met dat van WVG-1042. Afgebeeld is een trein in een landschap met bomen en met links en rechts enkele gebouwen die een stad suggereren.

Outsider Art Museum (Amsterdam), Woest, 12 september 2020 (collage). Links WVG-1041, rechts WVG-1042

WVG-1042

Rivierlandschap | ca. 1950 | gemengde techniek op papier | ca. 23 x 35 cm

Pentekening die vooral is ingekleurd met waterverf, waarbij het kleurenpalet overeenkomsten vertoont met dat van WVG-1041. Afgebeeld is en rivier met veel zeilbootjes in een groen, heuvelachtig landschap. De stad in de verte zou Arnhem kunnen zijn.

WVG-1043

Musus Sacrum | ca. 1950 | gemengde techniek op papier | ca. 23 x 35 cm

Net als in het geval van WVG-1024 en WVG-1044 is hier sprake van twee tekeningen die op een groter stuk papier zijn bevestigd. De tekening rechts/boven is een deel van een plattegrond van Arnhem, met een rode pijl die wijst naar de locatie van concertgebouw Musis Sacrum aan het Velperplein. In grote witte letters staat op de pijl het woord MUSUS. Onder de tekening staan enkele teksten, waaronder Het velperplein, de muziekwereld! De tekening links/onder toont een afbeelding van Musis Sacum, vanuit dezelfde hoek als op WVG-1027. Ook onder deze tekening staan enkele teksten, waaronder het Velperplein nu zonder tram1 en, op een strookje wit papier, MUSUS SACRUM.

Outsider Art Museum (Amsterdam), Woest, 12 september 2020 (collage). Boven WVG-1043, onder WVG-1044

WVG-1044

Ebatlijnen | ca. 1950 | gemengde techniek op papier | ca. 23 x 35 cm

Net als in het geval van WVG-1024 en WVG-1043 is hier sprake van twee tekeningen die op een groter stuk papier zijn bevestigd. De tekening links toont Velperplein, gezien vanuit dezelfde hoek als op WVG 1011, met links de Sint Martinuskerk, rechts concertgebouw Musis Sacum en in de verte de Steenstraat. Aan de onderkant van de tekening is een witte strook geplakt met de tekst ARNHEM – VELPERPLEIN | met gebouw mucus coerum. Onder de tekening staat 1933 | (EBATLIJNEN) | (tramlijnen vanaf Velperplein) | (sneldienst), waarna een overzicht volgt van vijf tramlijnen. EBAT staat waarschijnlijk voor Elektronische BATterij.

De tekening rechts toont opnieuw de inmiddels verdwenen Trompetsteeg in Arnhem, met uitzicht op de toren van de Eusebiuskerk; cf. WVG-1012 en WVG-1014. Onder de tekening staat abusievelijk Arnhem Torenstraat. In het vooroorlogse Arnhem bestond een straat met die naam, maar afgebeeld is duidelijk de Trompetsteeg. Mogelijk speelde de Torenstraat in Van Genks woonplaats Den Haag een rol bij de verwisseling.

WVG-1045

Adolf Hitler | ca. 1945 | gemengde techniek op papier | ca. 28 x 45 cm

Dubbel blad, mogelijk uit een schrift of cahier. Rechts een paginagrote parodie op een rouwadvertentie voor Adolf Hitler, compleet met zwart rand: De crematie had plaats in zijn Hoofdbunker aan de Wilhelmstrasse te Berlijn, enzovoort. Links enkele kleine tekeningen rond Hitler en de Tweede Wereldoorlog, onder andere een spinnenweb met de Führer als spin in het midden, en een marcherende Hitler met eronder de tekst HITLER DANST DE LAMBETHWALK. Dat laatste was de alternatieve titel voor een korte Britse propagandafilm uit 1942, Schichlegruber Doing the Lambeth Walk.

Outsider Art Museum (Amsterdam), Woest, 3 oktober 2019 (collage). Boven WVG-1045, onder WVG-1046

WVG-1046

In Antwerpen was ’t ’n hel | ca. 1945 | gemengde techniek op papier | ca. 28 x 45 cm

Dubbel blad, mogelijk uit een schrift of cahier. Teksten met tekeningen in pen en waterverf, in de kleuren zwart, blauw en rood. De tekeningen op het linkerblad tonen een V1 die wordt afgevuurd vanuit Den Haag en neerkomt op Antwerpen, als illustratie bij een tekst hierover. Het rechterblad bevat twee kolommen met aanwijzingen voor zelfbescherming tijdens bombardementen, met diagonaal in rood potlood de over de linker kolom Dit is geweest.

WVG-1047

Waar facisme regeert sterft de vrijheid | ca. 1945 | gemengde techniek op papier | ca. 28 x 45 cm

Dubbel blad, mogelijk uit een schrift of cahier. Rechts een tekening van de Laurenskerk in Rotterdam (de triestige ruïni), kort na de Tweede Wereldoorlog, met een begeleidende tekst. De tekening is gesigneerd, zij het (nog) niet op de wijze zoals Van Genk dat later zou gaan doen. Links enkele kleine tekeningen rond Hitler en de Tweede Wereldoorlog (cf. WVG-1045, linker blad), onder andere een afbeelding van de Führer als engel (“Hoe Hitler zich zelf ziet”). Bij die laatste tekening is in potlood geschreven cartoon “De Waarheid”, inclusief een monogram dat al wél lijkt op latere ondertekeningen.

Het is mogelijk dat de twee bladen op verschillende momenten zijn volgetekend en -geschreven, wat de afwijkende ondertekeningen zou verklaren. Op het blad rechts is in de tekst sprake van ir. Witteveen, stadsarchitect van Rotterdam en maker van een wederopbouwplan in 1940. Witteveen ging echter in 1944 met ziekteverlof en er kwam een ander wederopbouwplan.1

Outsider Art Museum (Amsterdam), Woest, 3 oktober 2019 (collage). Links WVG-1047, rechts WVG-1048

WVG-1048

Reizen op reisvergunning | ca. 1945 | gemengde techniek op papier | ca. 28 x 22,5 cm

Blad met veel tekst plus aan de bovenkant een tekening van een goederentrein met stoomlocomotief die een station verlaat. De tekst gaat over de situatie rond de herstart van het Nederlandse treinverkeer na de Tweede Wereldoorlog.

WVG-1049

Bloedbad te Amsterdam | ca. 1945 | gemengde techniek op papier | ca. 28 x 22,5 cm

Blad met twee grote tekeningen, met daartussen en daaronder teksten. De bovenste tekening is een illustratie bij de tekst eronder, over de schietpartij op de Dam in Amsterdam op 7 mei 1945, twee dagen na de capitulatie. De schoten (met name vanaf een gebouw op de hoek met de Kalverstraat) en het bloed zijn in rood weergegeven. De onderste tekening en tekst staan hiermee in contrast, de tekening toont een feestende massa op de Dam, gezien vanaf ’t bordes Kon. Paleis.

De tekening was te zien op de oude website van Stichting Willem van Genk (gehost door Nuoska), die tot half november 2022 te benaderen was.

Outsider Art Museum (Amsterdam), Woest, 3 oktober 2019 (collage). Links WVG-1049, rechts WVG-1050

WVG-1050

Rhijnspoorplein, Amsterdam | ca. 1950 | gemengde techniek op papier | ca. 36 x 31 cm

Afgebeeld is onder meer het Weesperpoortstation, dat hier tot 1939 lag. ‘Dit was het vertrekpunt voor de, door de Nederlandsche Rhijnspoorweg-Maatschappij (kortweg genoemd: Rhijnspoor) aangelegde en geëxploiteerde, spoorverbinding naar Utrecht en Arnhem. Van 1881 tot 1939 vertrok hier tevens de Gooische Stoomtram naar Diemen, Muiden, Naarden, Laren en Hilversum. […] Onderdeel van het plein is een brug, de Weesperpoort, over de Singelgracht.’ (Wikipedia)2

De tekening werd in 2021 aangeboden (en verkocht) door galerie J-P Ritsch-Fisch. Ans van Berkum mailde mij een foto van de tekening op 19 augustus 2018.

NOTEN

  1. Met dank aan Jan Vellekoop. ↩︎
  2. Hier (geraadpleegd op 12 december 2023). ↩︎